อภิธานศัพท์

HIV และสุขภาพทางเพศเป็นเรื่องที่เต็มไปด้วยอักษรย่อและคำศัพท์เฉพาะด้านสุขภาพที่ซับซ้อน ซึ่งบางครั้งอาจจะทำให้เกิดความสับสนได้บ่อย ๆ

ดังนั้น เพื่อช่วยให้เข้าใจคำศัพท์เฉพาะที่น่าสับสนบางคำที่คุณอาจพบ เราได้รวบรวมอภิธานศัพท์นี้ที่มีคำศัพท์ต่าง ๆ เกี่ยวกับ HIV และสุขภาพทางเพศ

�

องค์กร ACON

องค์กร ACON เดิมเป็นที่รู้จักกันในชื่อ สภาโรคเอดส์แห่งรัฐนิวเซาท์เวลส์ (AIDS Council of NSW) องค์กร ACON เป็นองค์กรส่งเสริมสุขภาพที่เชี่ยวชาญด้านการป้องกันเชื้อ HIV การช่วยเหลือเกี่ยวกับเชื้อ HIV และสุขภาพของชุมชน LGBTI

�

การปฏิบัติตาม

การมีความมุ่งมั่นต่อกระบวนการรักษาเชื้อ HIV นี่เป็นสิ่งสำคัญในการหยุดยั้งเชื้อไวรัส ลดความเสี่ยงของการดื้อยา และเพื่อสุขภาพโดยรวมที่ดีขึ้นต่อไป

�

เอดส์

กลุ่มอาการภูมิคุ้มกันเสื่อม (Acquired Immunodeficiency Syndrome) คืออาการที่เชื้อ HIV ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันของผู้ป่วยอ่อนแออย่างรุนแรง ซึ่งจะทำให้พวกเขามีความเสี่ยงที่จะติดเชื้อที่เป็นอันตรายต่อชีวิตและเป็นโรคมะเร็ง

�

สารภูมิต้านทาน

สารภูมิต้านทาน คือ โปรตีนที่ระบบภูมิคุ้มกันสร้างขึ้นมาเพื่อการป้องกันการติดเชื้อ เช่น HIV เป็นต้น

�

การรักษา ART

การรักษาด้วยยาต้านไวรัสที่มีประสิทธิภาพรุนแรง (Anti-retroviral therapy) หรือที่รู้จักกันว่าเป็นการรักษาเชื้อ HIV ซึ่งใช้ยาต่าง ๆ ผสมกันในการรักษาคนที่ใช้ชีวิตกับเชื้อ HIV อย่างต่อเนื่อง

�

ไม่แสดงอาการ

หมายถึง การติดเชื้อหรือความเจ็บป่วยโดยไม่มีอาการใด ๆ ที่ปรากฏหรือสามารถสังเกตเห็นได้

�

ไบเซ็กชวล

บุคคลที่มีความสนใจทางเพศต่อทั้งผู้ชายและผู้หญิง

�

ระดับเซลล์เม็ดเลือดขาวซีดีโฟร์ (CD4)

การวัดจำนวนเซลล์เม็ดเลือดขาวซีดีโฟร์ (หรือเซลล์ทีเฮลเปอร์) ในเลือดของบางคน CD4 เป็นเซลล์ในระบบภูมิคุ้มกันชนิดหนึ่งของร่างกายที่เชื้อ HIV โจมตีและทำลายไปตามกาลเวลา ยิ่งมีระดับ CD4 ต่ำลงเท่าใด ระบบภูมิคุ้มกันยิ่งอ่อนแอลงเท่านั้น

�

โรคหนองในเทียม

โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่เกิดจากการแพร่กระจายของเชื้อแบคทีเรียในระหว่างการมีเพศสัมพันธ์ทางทวารหนักหรือทางปาก คนส่วนใหญ่จะไม่แสดงอาการ อย่างไรก็ตาม หากมีอาการเกิดขึ้น ก็อาจได้แก่ มีสารคัดหลั่งจากอวัยวะเพศชาย ปวดแสบเวลาถ่ายปัสสาวะ และเจ็บลูกอัณฑะ การรักษาให้หายนั้น ปกติจะใช้ยาปฏิชีวนะ

�

คนตรงเพศ (Cisgender, cis)

คนที่มีอัตลักษณ์ทางเพศตรงกับเพศของพวกเขาที่มีมาตั้งแต่เกิด เช่น บางคนที่ไม่ใช่คนข้ามเพศ

�

ถุงยางอนามัย

ปกติแล้วทำมาจากยางหรือน้ำยางลาเท็กซ์ ซึ่งเป็นปลอกที่ยืดหยุ่นได้เอาไว้ครอบอวัยวะเพศของผู้ชาย เพื่อป้องกันการแพร่เชื้อ HIV และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์

�

การดื้อยา

หมายถึง เมื่อประสิทธิภาพของยาลดลง ซึ่งอาจนำไปสู่การรักษาที่ล้มเหลวสำหรับประชาชนที่ใช้ชีวิตอยู่กับ HIV

�

การระบาด

การแพร่กระจายไปทั่ว ซึ่งเกิดขึ้นซ้ำ ๆ ของโรคติดเชื้อในชุมชนหรือในหมู่ประชากรมนุษย์ในช่วงเวลาหนึ่ง

�

รูด้านหน้า

คำที่ใช้อ้างถึงช่องภายในบริเวณอวัยวะเพศของผู้ชายข้ามเพศ ซึ่งบางครั้งหมายถึง ช่องคลอด

�

เกย์

ผู้ชายที่ระบุตัวตนว่าเป็น คนรักร่วมเพศ มีความรู้สึกสนใจทางเพศกับผู้ชาย

GBM

เกย์และผู้ชายที่เป็นไบเซ็กชวล

�

การแสดงออกทางเพศ

วิธีต่าง ๆ ในการแสดงออกถึงความเป็นผู้ชายหรือผู้หญิง (หรือทั้งสองอย่าง หรือ ไม่ทั้งสองอย่าง) ให้เห็นแต่ภายนอก เช่น การแต่งตัว ทรงผม จริตท่าทาง วิธีการพูด และรูปแบบพฤติกรรมในขณะที่มีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น

�

โรคเริมบริเวณอวัยวะเพศ

โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่เกิดจากไวรัส โดยส่วนใหญ่มักจะแพร่เชื้อผ่านการสัมผัสทางเพศ โรคนี้ทำให้เกิดเป็นตุ่ม แผลพุพอง และผื่นบริเวณอวัยวะเพศ และต้องรักษาด้วยยาต้านไวรัส ปัจจุบันยังไม่มีการรักษาให้หายขาดได้ หรือยังไม่มีวัคซีนป้องกันโรคเริมบริเวณอวัยวะเพศ

�

โรคหนองใน

โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย ซึ่งพบได้บ่อยในหมู่ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย (MSM) อาการต่าง ๆ อาจมีตั้งแต่ สารคัดหลั่งจากอวัยวะเพศชายหรือทวารหนัก การระคายเคืองทางช่องทวารหนัก และเยื่อตาอักเสบ การรักษามักใช้ยาปฏิชีวนะ

�

โรคไวรัสตับอักเสบเอ

โรคตับที่ตามปกติแล้วจะแสดงอาการเป็นเวลา1-3 สัปดาห์และสามารถแพร่เชื้อผ่านการสัมผัส หรือในระหว่างการร่วมเพศทางทวารหนักกับคนที่ติดเชื้อ ปัจจุบันมีวัคซีนสำหรับป้องกันโรคตับอักเสบเอ

�

โรคไวรัสตับอักเสบบี

การติดเชื้อที่ตับซึ่งสามารถแพร่เชื้อโดยทางเลือดไปสู่เลือดและการสัมผัสทางเพศ โรคนี้มักจะไม่แสดงอาการ อย่างไรก็ตาม อาการของโรคนี้อาจรวมอาการดีซ่าน เหนื่อยล้า และคลื่นไส้ ปัจจุบันมีวัคซีนสำหรับป้องกันโรคไวรัสตับอักเสบบี

�

โรคไวรัสตับอักเสบซี

โรคตับที่สามารถแพร่เชื้อโดยทางเลือดไปสู่เลือด คล้ายกับโรคไวรัสตับอักเสบบี โรคนี้มักจะไม่แสดงอาการ ปัจจุบันไม่มีวัคซีนสำหรับป้องกันโรคไวรัสตับอักเสบซี

�

เชื้อ HIV

ไวรัสภูมิคุ้มกันเสื่อมในมนุษย์ (Human Immunodeficiency Virus) คือ เชื้อไวรัสที่ทำลายระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย เชื้อ HIV สามารถแพร่เชื้อผ่านของเหลวจากร่างกาย เช่น เลือดและน้ำอสุจิในระหว่างการมีเพศสัมพันธ์ ปัจจุบันยังไม่มีการรักษาให้หายขาดได้ หรือยังไม่มีวัคซีนสำหรับป้องกันเชื้อ HIV

�

เชื้อ HIV เป็นลบ (หรือ seronegative )

คนที่ไม่ติดเชื้อ HIV

�

เชื้อ HIV เป็นบวก (หรือ seropositive)

คนที่ติดเชื้อ HIV

�

การตรวจเชื้อ HIV

ในระหว่างการตรวจสุขภาพทางเพศทั่วไป มักใช้การตรวจเลือด เพื่อตรวจหาสารภูมิต้านทานของเชื้อ HIV นอกจากนั้น การตรวจแบบนี้ยังเรียกว่า การตรวจสารภูมิต้านทานเชื้อ HIV โปรดดูหัวข้อการตรวจเชื้อ HIV แบบรวดเร็ว

�

โฮโมโฟเบีย/ทรานส์โฟเบีย

การไม่ชอบหรือมีอคติต่อคนที่ระบุตัวตนว่าเป็น คนรักร่วมเพศหรือคนข้ามเพศ

�

เชื้อไวรัส HPV (หูดที่อวัยวะเพศ)

Human Papillomavirus คือ โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่พบได้บ่อย โดยก่อให้เกิดหูดที่อวัยวะเพศและโรคมะเร็งต่าง ๆ หลายชนิด โรคนี้แพร่เชื้อได้ระหว่างการร่วมเพศและจะไม่มีอาการปรากฎ ปัจจุบันมีวัคซีนสำหรับป้องกันเชื้อไวรัส HPV

�

เพศกำกวม

คำที่มีความหมายกว้าง ที่ใช้อธิบายถึงคนที่เกิดมาพร้อมกับลักษณะพิเศษทางเพศ (เช่น ที่อวัยวะเพศ ต่อมบ่งเพศ และแบบโครโมโซม) ที่ไม่ตรงกับแนวคิดที่เป็นคู่แบบปกติทางด้านร่างกายของผู้ชายและผู้หญิง

�

เลสเบี้ยน

ผู้หญิงที่ระบุตัวตนว่าที่เป็น คนรักร่วมเพศ มีความสนใจทางเพศต่อผู้หญิง

�

กลุ่มชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย (MSM)

ผู้ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับผู้ชาย

�

ยา PrEP ตามความต้องการ (On-demand PrEP)

วิธีการใช้ยา PrEP ที่เกี่ยวกับยาเม็ดจำนวนน้อยกว่าในเวลาที่กำหนด หากใช้อย่างถูกต้อง ยา PrEP ตามความต้องการจะมีประสิทธิภาพเทียบเท่ากับการใช้ยาแบบกินทุกวัน

�

การติดเชื้อฉวยโอกาส

การติดเชื้อประเภทหนึ่ง ซึ่งเกิดขึ้นกับคนที่มีระบบภูมิคุ้มกันโรคที่อ่อนแอ ประชาชนที่ใช้ชีวิตอยู่กับ HIV มีความเสี่ยงติดเชื้อฉวยโอกาสมากกว่าคนอื่น

�

ยาต้านไวรัส HIV หลังการสัมผัสเชื้อ (PEP)

Post-exposure prophylaxis (ยาต้านไวรัส HIV หลังการสัมผัสเชื้อ) เป็นการรักษาที่ใช้สำหรับคนที่ไม่ติดเชื้อ HIV หลังจากเจอเหตุการณ์เสี่ยงต่อการติดเชื้อ HIV เพื่อป้องกันการติดเชื้อ HIV

�

ยา PrEP ตามระยะเวลา (Periodic PrEP)

วิธีการใช้ยา PrEP ที่เกี่ยวกับการกินยาเม็ดเป็นประจำทุกวันตามช่วงเวลาที่กำหนด

�

ยาต้านไวรัส HIV ก่อนการสัมผัสเชื้อ (PrEP)

Pre-exposure prophylaxis (ยาต้านไวรัส HIV ก่อนการสัมผัสเชื้อ) เป็นวิธีการที่ใช้สำหรับคนที่ไม่ติดเชื้อ HIV โดยการกินยาชนิดนี้ เพื่อป้องกันการติดเชื้อ HIV

Precum (น้ำหล่อลื่น หรือ พรีคัม)

Precum หรือที่รู้จักกันว่า pre-ejaculate เป็นของเหลวหนืดใสที่คัดหลั่งออกมาจากท่อปัสสาวะ (หรือปลายอวัยวะเพศชาย) ในระหว่างการเร้าอารมณ์ทางเพศและก่อนการหลั่งน้ำอสุจิ

PLHIV

ประชาชนที่ใช้ชีวิตอยู่กับ HIV

�

โลน (เหาโลน)

แมลงขนาดเล็กมาก ๆ ที่อาศัยอยู่บริเวณขนหยาบ ๆ ในร่างกาย เช่น ขนบริเวณอวัยวะเพศ ขนรักแร้ และขนบนใบหน้า ปกติแล้วโลนจะแพร่กระจายโดยผ่านการติดต่อทางเพศ ทำให้เกิดอาการคันและแผลเปิด โลนรักษาด้วยการใช้ครีมหรือโลชั่น

�

การตรวจเชื้อ HIV แบบรวดเร็ว

การตรวจเลือดที่ต้องใช้เลือดปริมาณเล็กน้อย เช่น การเจาะเลือดที่ปลายนิ้ว เพื่อตรวจหาสารภูมิต้านทานเชี้อ HIV ซึ่งโดยปกติจะสามารถรับผลตรวจได้ภายในเวลา 30 นาที โปรดดูหัวข้อการตรวจเชื้อ HIV

�

การเปลี่ยนแปลงของการติดเชื้อ

ช่วงเวลาหลังการติดเชื้อที่เชื้อ HIV มีการลุกลามและสามารถตรวจหาไวรัสได้เจอในเลือด

�

ความสัมพันธ์การติดเชื้อที่สอดคล้องกัน (Seroconcordant relationship)

ความสัมพันธ์ที่บุคคลทั้งสองคนมีสถานะ HIV เหมือนกัน เช่น ทั้งสองคนติดเชื้อ HIV หรือทั้งสองคนไม่ติดเชื้อ HIV

�

ความสัมพันธ์การติดเชื้อที่ไม่สอดคล้องกัน (Serodiscordant relationship)

ความสัมพันธ์ที่บุคคลหนึ่งติดเชื้อ HIV และอีกคนหนึ่งไม่ติดเชื้อ HIV

�

ความสัมพันธ์การติดเชื้อที่ไม่แน่ชัด (Sero-nonconcordant relationship)

ความสัมพันธ์ที่คู่นอนคนหนึ่งติดเชื้อ HIV และอีกคนหนึ่งยังไม่แน่ใจ หรือยังไม่ทราบสถานะการติดเชื้อ HIV

�

สถานะการติดเชื้อ (Serostatus)

สถานะของการมีหรือไม่มีสารภูมิต้านทานที่สามารถตรวจหาได้เจอต่อแอนติเจนเฉพาะชนิด ซึ่งวัดได้โดยการตรวจเลือด สำหรับเชื้อ HIV นั้น สถานะการติดเชื้อของบุคคลหนึ่งจริง ๆ แล้ว หมายถึง สถานะ HIV เช่น ติดเชื้อ HIV หรือไม่ติดเชื้อ HIV

�

โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ (STI) (หรือในชื่อหนึ่งคือ กามโรค - STD)

โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ หรือที่เรียกว่า กามโรค (sexually transmitted disease - STD) เชื้อ HIV โรคหนองใน โรคหนองในเทียม และโรคซิฟิลิส เป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่พบได้ทั่วไป

�

การตีตรา

ความเชื่อและทัศนคติที่เป็นด้านลบ และมักจะไม่ยุติธรรมที่สังคมหรือกลุ่มคนมีต่อบางเรื่อง

�

โรคซิฟิลิส

โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์จากเชื้อแบคทีเรียโดยปกติจะปรากฏให้เห็นเป็นแผลเปื่อยหรือและแผลพุพองรอบ ๆ อวัยวะเพศหรือทวารหนัก ส่วนมากโรคนี้จะแพร่เชื้อทางการสัมผัสทางเพศ เช่น การมีเพศสัมพันธ์ทางปาก ทางทวารหนัก หรือการจูบ โรคนี้รักษาโดยการใช้ยาปฏิชีวนะ

�

การรักษาเสมือนการป้องกัน (TasP)

การรักษาเสมือนการป้องกัน คือการใช้การรักษา HIV เช่น แนวคิดของปริมาณเชื้อไวรัสในระดับที่ตรวจหาไม่เจอ (ดูคำว่า ระดับ UVL) มาเป็นวิธีหนึ่งของป้องกันการแพร่เชื้อ HIV

�

เซลล์ทีเฮลเปอร์

เซลล์ทีเฮลเปอร์ หรือที่รู้จักกันในชื่อ เซลล์ซีดีโฟร์ (CD4) เป็นเซลล์เม็ดเลือดขาวในร่างกายที่ช่วยป้องกันการติดเชื้อ สำหรับการติดเชื้อ HIV แล้ว เซลล์เหล่านี้ถูกโจมตีและถูกทำลายโดยเชื้อไวรัส ซึ่งทำให้ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลงในเวลาต่อมา

�

คนข้ามเพศ การข้ามเพศ และความหลากหลายทางเพศ

คำที่มีความหมายกว้างสามคำ ที่อธิบายถึงคนที่มีอัตลักษณ์ทางเพศไม่ตรงกับเพศที่พวกเขามีตั้งแต่เกิด คนข้ามเพศอาจเป็นผู้ชายหรือผู้หญิง หรือระบุว่าเป็น นอน-ไบนารี่ เป็นเพศที่แตกต่าง หรือไม่มีเพศเลย

�

การแพร่เชื้อ

พฤติกรรมหรือกระบวนการที่บางอย่างถูกส่งผ่าน สำหรับเชื้อ HIV นั้น การแพร่เชื้อ หมายถึง วิธีการที่เชื้อ HIV ถูกถ่ายทอดจากบุคคลหนึ่งไปสู่อีกบุคคลหนึ่ง

�

ยาทรูวาดา

ประกอบด้วยตัวยาสองชนิด โดยทั่วไปใช้สำหรับเป็นยาต้านไวรัส HIV ก่อนการสัมผัสเชื้อ (โปรดดูคำว่า ยา PrEP) และการรักษาเชื้อ HIV (โปรดดูคำว่า ART)

�

ระดับ UVL

คือ ปริมาณเชื้อไวรัสในระดับที่ตรวจหาไม่เจอ เมื่อใครบางคนที่ติดเชื้อ HIV เข้ารับการรักษาจนสามารถลดปริมาณเชื้อไวรัสให้ต่ำลงถึงระดับที่ 'ตรวจหาไม่เจอ' ซึ่งปริมาณเชื้อไวรัสในระดับนี้ จะส่งผลดีต่อสุขภาพของบุคคลที่รับการรักษาและช่วยป้องกันการแพร่เชื้ออีกด้วย

�

ปริมาณเชื้อไวรัส (ไวรัสโหลด)

คำที่ใช้อธิบายปริมาณเชื้อ HIV ในเลือดของใครคนหนึ่ง ยิ่งมีปริมาณไวรัสโหลดสูงเท่าไร ยิ่งมีเชื้อ HIV มากเท่านั้น

�

การลดเชื้อไวรัส

เมื่อการรักษาเชื้อ HIV ลดปริมาณเชื้อไวรัสของบุคคลเหลือในระดับที่ตรวจหาไม่เจอ โปรดดูคำว่า ระดับ UVL

�

วันเอดส์โลก (WAD)

วันเอดส์โลก (วันที่ 1 ธันวาคม)

�

ระยะแฝง

ช่วงเวลาระหว่างการสัมผัสกับการติดเชื้อ HIV ที่อาจเกิดขึ้นได้ กับเวลาที่สามารถตรวจหาเชื้อ HIV ได้โดยการตรวจเชื้อ HIV