อภิธานศัพท์
HIV และสุขภาพทางเพศเป็นเรื่องที่เต็มไปด้วยอักษรย่อและคำศัพท์เฉพาะด้านสุขภาพที่ซับซ้อน ซึ่งบางครั้งอาจจะทำให้เกิดความสับสนได้บ่อย ๆ
ดังนั้น เพื่อช่วยให้เข้าใจคำศัพท์เฉพาะที่น่าสับสนบางคำที่คุณอาจพบ เราได้รวบรวมอภิธานศัพท์นี้ที่มีคำศัพท์ต่าง ๆ เกี่ยวกับ HIV และสุขภาพทางเพศ
องค์กร ACON
องค์กร ACON เดิมเป็นที่รู้จักกันในชื่อ สภาโรคเอดส์แห่งรัฐนิวเซาท์เวลส์ (AIDS Council of NSW) องค์กร ACON เป็นองค์กรส่งเสริมสุขภาพที่เชี่ยวชาญด้านการป้องกันเชื้อ HIV การช่วยเหลือเกี่ยวกับเชื้อ HIV และสุขภาพของชุมชน LGBTI
การปฏิบัติตาม
การมีความมุ่งมั่นต่อกระบวนการรักษาเชื้อ HIV นี่เป็นสิ่งสำคัญในการหยุดยั้งเชื้อไวรัส ลดความเสี่ยงของการดื้อยา และเพื่อสุขภาพโดยรวมที่ดีขึ้นต่อไป
เอดส์
กลุ่มอาการภูมิคุ้มกันเสื่อม (Acquired Immunodeficiency Syndrome) คืออาการที่เชื้อ HIV ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันของผู้ป่วยอ่อนแออย่างรุนแรง ซึ่งจะทำให้พวกเขามีความเสี่ยงที่จะติดเชื้อที่เป็นอันตรายต่อชีวิตและเป็นโรคมะเร็ง
สารภูมิต้านทาน
สารภูมิต้านทาน คือ โปรตีนที่ระบบภูมิคุ้มกันสร้างขึ้นมาเพื่อการป้องกันการติดเชื้อ เช่น HIV เป็นต้น
การรักษา ART
การรักษาด้วยยาต้านไวรัสที่มีประสิทธิภาพรุนแรง (Anti-retroviral therapy) หรือที่รู้จักกันว่าเป็นการรักษาเชื้อ HIV ซึ่งใช้ยาต่าง ๆ ผสมกันในการรักษาคนที่ใช้ชีวิตกับเชื้อ HIV อย่างต่อเนื่อง
ไม่แสดงอาการ
หมายถึง การติดเชื้อหรือความเจ็บป่วยโดยไม่มีอาการใด ๆ ที่ปรากฏหรือสามารถสังเกตเห็นได้
ไบเซ็กชวล
บุคคลที่มีความสนใจทางเพศต่อทั้งผู้ชายและผู้หญิง
ระดับเซลล์เม็ดเลือดขาวซีดีโฟร์ (CD4)
การวัดจำนวนเซลล์เม็ดเลือดขาวซีดีโฟร์ (หรือเซลล์ทีเฮลเปอร์) ในเลือดของบางคน CD4 เป็นเซลล์ในระบบภูมิคุ้มกันชนิดหนึ่งของร่างกายที่เชื้อ HIV โจมตีและทำลายไปตามกาลเวลา ยิ่งมีระดับ CD4 ต่ำลงเท่าใด ระบบภูมิคุ้มกันยิ่งอ่อนแอลงเท่านั้น
โรคหนองในเทียม
โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่เกิดจากการแพร่กระจายของเชื้อแบคทีเรียในระหว่างการมีเพศสัมพันธ์ทางทวารหนักหรือทางปาก คนส่วนใหญ่จะไม่แสดงอาการ อย่างไรก็ตาม หากมีอาการเกิดขึ้น ก็อาจได้แก่ มีสารคัดหลั่งจากอวัยวะเพศชาย ปวดแสบเวลาถ่ายปัสสาวะ และเจ็บลูกอัณฑะ การรักษาให้หายนั้น ปกติจะใช้ยาปฏิชีวนะ
คนตรงเพศ (Cisgender, cis)
คนที่มีอัตลักษณ์ทางเพศตรงกับเพศของพวกเขาที่มีมาตั้งแต่เกิด เช่น บางคนที่ไม่ใช่คนข้ามเพศ
ถุงยางอนามัย
ปกติแล้วทำมาจากยางหรือน้ำยางลาเท็กซ์ ซึ่งเป็นปลอกที่ยืดหยุ่นได้เอาไว้ครอบอวัยวะเพศของผู้ชาย เพื่อป้องกันการแพร่เชื้อ HIV และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์
การดื้อยา
หมายถึง เมื่อประสิทธิภาพของยาลดลง ซึ่งอาจนำไปสู่การรักษาที่ล้มเหลวสำหรับประชาชนที่ใช้ชีวิตอยู่กับ HIV
การระบาด
การแพร่กระจายไปทั่ว ซึ่งเกิดขึ้นซ้ำ ๆ ของโรคติดเชื้อในชุมชนหรือในหมู่ประชากรมนุษย์ในช่วงเวลาหนึ่ง
รูด้านหน้า
คำที่ใช้อ้างถึงช่องภายในบริเวณอวัยวะเพศของผู้ชายข้ามเพศ ซึ่งบางครั้งหมายถึง ช่องคลอด
เกย์
ผู้ชายที่ระบุตัวตนว่าเป็น คนรักร่วมเพศ มีความรู้สึกสนใจทางเพศกับผู้ชาย
G
GBM
เกย์และผู้ชายที่เป็นไบเซ็กชวล
การแสดงออกทางเพศ
วิธีต่าง ๆ ในการแสดงออกถึงความเป็นผู้ชายหรือผู้หญิง (หรือทั้งสองอย่าง หรือ ไม่ทั้งสองอย่าง) ให้เห็นแต่ภายนอก เช่น การแต่งตัว ทรงผม จริตท่าทาง วิธีการพูด และรูปแบบพฤติกรรมในขณะที่มีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น
โรคเริมบริเวณอวัยวะเพศ
โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่เกิดจากไวรัส โดยส่วนใหญ่มักจะแพร่เชื้อผ่านการสัมผัสทางเพศ โรคนี้ทำให้เกิดเป็นตุ่ม แผลพุพอง และผื่นบริเวณอวัยวะเพศ และต้องรักษาด้วยยาต้านไวรัส ปัจจุบันยังไม่มีการรักษาให้หายขาดได้ หรือยังไม่มีวัคซีนป้องกันโรคเริมบริเวณอวัยวะเพศ
โรคหนองใน
โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย ซึ่งพบได้บ่อยในหมู่ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย (MSM) อาการต่าง ๆ อาจมีตั้งแต่ สารคัดหลั่งจากอวัยวะเพศชายหรือทวารหนัก การระคายเคืองทางช่องทวารหนัก และเยื่อตาอักเสบ การรักษามักใช้ยาปฏิชีวนะ
โรคไวรัสตับอักเสบเอ
โรคตับที่ตามปกติแล้วจะแสดงอาการเป็นเวลา1-3 สัปดาห์และสามารถแพร่เชื้อผ่านการสัมผัส หรือในระหว่างการร่วมเพศทางทวารหนักกับคนที่ติดเชื้อ ปัจจุบันมีวัคซีนสำหรับป้องกันโรคตับอักเสบเอ
โรคไวรัสตับอักเสบบี
การติดเชื้อที่ตับซึ่งสามารถแพร่เชื้อโดยทางเลือดไปสู่เลือดและการสัมผัสทางเพศ โรคนี้มักจะไม่แสดงอาการ อย่างไรก็ตาม อาการของโรคนี้อาจรวมอาการดีซ่าน เหนื่อยล้า และคลื่นไส้ ปัจจุบันมีวัคซีนสำหรับป้องกันโรคไวรัสตับอักเสบบี
โรคไวรัสตับอักเสบซี
โรคตับที่สามารถแพร่เชื้อโดยทางเลือดไปสู่เลือด คล้ายกับโรคไวรัสตับอักเสบบี โรคนี้มักจะไม่แสดงอาการ ปัจจุบันไม่มีวัคซีนสำหรับป้องกันโรคไวรัสตับอักเสบซี
เชื้อ HIV
ไวรัสภูมิคุ้มกันเสื่อมในมนุษย์ (Human Immunodeficiency Virus) คือ เชื้อไวรัสที่ทำลายระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย เชื้อ HIV สามารถแพร่เชื้อผ่านของเหลวจากร่างกาย เช่น เลือดและน้ำอสุจิในระหว่างการมีเพศสัมพันธ์ ปัจจุบันยังไม่มีการรักษาให้หายขาดได้ หรือยังไม่มีวัคซีนสำหรับป้องกันเชื้อ HIV
เชื้อ HIV เป็นลบ (หรือ seronegative )
คนที่ไม่ติดเชื้อ HIV
เชื้อ HIV เป็นบวก (หรือ seropositive)
คนที่ติดเชื้อ HIV
การตรวจเชื้อ HIV
ในระหว่างการตรวจสุขภาพทางเพศทั่วไป มักใช้การตรวจเลือด เพื่อตรวจหาสารภูมิต้านทานของเชื้อ HIV นอกจากนั้น การตรวจแบบนี้ยังเรียกว่า การตรวจสารภูมิต้านทานเชื้อ HIV โปรดดูหัวข้อการตรวจเชื้อ HIV แบบรวดเร็ว
โฮโมโฟเบีย/ทรานส์โฟเบีย
การไม่ชอบหรือมีอคติต่อคนที่ระบุตัวตนว่าเป็น คนรักร่วมเพศหรือคนข้ามเพศ
เชื้อไวรัส HPV (หูดที่อวัยวะเพศ)
Human Papillomavirus คือ โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่พบได้บ่อย โดยก่อให้เกิดหูดที่อวัยวะเพศและโรคมะเร็งต่าง ๆ หลายชนิด โรคนี้แพร่เชื้อได้ระหว่างการร่วมเพศและจะไม่มีอาการปรากฎ ปัจจุบันมีวัคซีนสำหรับป้องกันเชื้อไวรัส HPV
เพศกำกวม
คำที่มีความหมายกว้าง ที่ใช้อธิบายถึงคนที่เกิดมาพร้อมกับลักษณะพิเศษทางเพศ (เช่น ที่อวัยวะเพศ ต่อมบ่งเพศ และแบบโครโมโซม) ที่ไม่ตรงกับแนวคิดที่เป็นคู่แบบปกติทางด้านร่างกายของผู้ชายและผู้หญิง
เลสเบี้ยน
ผู้หญิงที่ระบุตัวตนว่าที่เป็น คนรักร่วมเพศ มีความสนใจทางเพศต่อผู้หญิง
กลุ่มชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย (MSM)
ผู้ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับผู้ชาย
ยา PrEP ตามความต้องการ (On-demand PrEP)
วิธีการใช้ยา PrEP ที่เกี่ยวกับยาเม็ดจำนวนน้อยกว่าในเวลาที่กำหนด หากใช้อย่างถูกต้อง ยา PrEP ตามความต้องการจะมีประสิทธิภาพเทียบเท่ากับการใช้ยาแบบกินทุกวัน
การติดเชื้อฉวยโอกาส
การติดเชื้อประเภทหนึ่ง ซึ่งเกิดขึ้นกับคนที่มีระบบภูมิคุ้มกันโรคที่อ่อนแอ ประชาชนที่ใช้ชีวิตอยู่กับ HIV มีความเสี่ยงติดเชื้อฉวยโอกาสมากกว่าคนอื่น
ยาต้านไวรัส HIV หลังการสัมผัสเชื้อ (PEP)
Post-exposure prophylaxis (ยาต้านไวรัส HIV หลังการสัมผัสเชื้อ) เป็นการรักษาที่ใช้สำหรับคนที่ไม่ติดเชื้อ HIV หลังจากเจอเหตุการณ์เสี่ยงต่อการติดเชื้อ HIV เพื่อป้องกันการติดเชื้อ HIV
ยา PrEP ตามระยะเวลา (Periodic PrEP)
วิธีการใช้ยา PrEP ที่เกี่ยวกับการกินยาเม็ดเป็นประจำทุกวันตามช่วงเวลาที่กำหนด
ยาต้านไวรัส HIV ก่อนการสัมผัสเชื้อ (PrEP)
Pre-exposure prophylaxis (ยาต้านไวรัส HIV ก่อนการสัมผัสเชื้อ) เป็นวิธีการที่ใช้สำหรับคนที่ไม่ติดเชื้อ HIV โดยการกินยาชนิดนี้ เพื่อป้องกันการติดเชื้อ HIV
P
Precum (น้ำหล่อลื่น หรือ พรีคัม)
Precum หรือที่รู้จักกันว่า pre-ejaculate เป็นของเหลวหนืดใสที่คัดหลั่งออกมาจากท่อปัสสาวะ (หรือปลายอวัยวะเพศชาย) ในระหว่างการเร้าอารมณ์ทางเพศและก่อนการหลั่งน้ำอสุจิ
P
PLHIV
ประชาชนที่ใช้ชีวิตอยู่กับ HIV
โลน (เหาโลน)
แมลงขนาดเล็กมาก ๆ ที่อาศัยอยู่บริเวณขนหยาบ ๆ ในร่างกาย เช่น ขนบริเวณอวัยวะเพศ ขนรักแร้ และขนบนใบหน้า ปกติแล้วโลนจะแพร่กระจายโดยผ่านการติดต่อทางเพศ ทำให้เกิดอาการคันและแผลเปิด โลนรักษาด้วยการใช้ครีมหรือโลชั่น
การตรวจเชื้อ HIV แบบรวดเร็ว
การตรวจเลือดที่ต้องใช้เลือดปริมาณเล็กน้อย เช่น การเจาะเลือดที่ปลายนิ้ว เพื่อตรวจหาสารภูมิต้านทานเชี้อ HIV ซึ่งโดยปกติจะสามารถรับผลตรวจได้ภายในเวลา 30 นาที โปรดดูหัวข้อการตรวจเชื้อ HIV
การเปลี่ยนแปลงของการติดเชื้อ
ช่วงเวลาหลังการติดเชื้อที่เชื้อ HIV มีการลุกลามและสามารถตรวจหาไวรัสได้เจอในเลือด
ความสัมพันธ์การติดเชื้อที่สอดคล้องกัน (Seroconcordant relationship)
ความสัมพันธ์ที่บุคคลทั้งสองคนมีสถานะ HIV เหมือนกัน เช่น ทั้งสองคนติดเชื้อ HIV หรือทั้งสองคนไม่ติดเชื้อ HIV
ความสัมพันธ์การติดเชื้อที่ไม่สอดคล้องกัน (Serodiscordant relationship)
ความสัมพันธ์ที่บุคคลหนึ่งติดเชื้อ HIV และอีกคนหนึ่งไม่ติดเชื้อ HIV
ความสัมพันธ์การติดเชื้อที่ไม่แน่ชัด (Sero-nonconcordant relationship)
ความสัมพันธ์ที่คู่นอนคนหนึ่งติดเชื้อ HIV และอีกคนหนึ่งยังไม่แน่ใจ หรือยังไม่ทราบสถานะการติดเชื้อ HIV
สถานะการติดเชื้อ (Serostatus)
สถานะของการมีหรือไม่มีสารภูมิต้านทานที่สามารถตรวจหาได้เจอต่อแอนติเจนเฉพาะชนิด ซึ่งวัดได้โดยการตรวจเลือด สำหรับเชื้อ HIV นั้น สถานะการติดเชื้อของบุคคลหนึ่งจริง ๆ แล้ว หมายถึง สถานะ HIV เช่น ติดเชื้อ HIV หรือไม่ติดเชื้อ HIV
โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ (STI) (หรือในชื่อหนึ่งคือ กามโรค - STD)
โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ หรือที่เรียกว่า กามโรค (sexually transmitted disease - STD) เชื้อ HIV โรคหนองใน โรคหนองในเทียม และโรคซิฟิลิส เป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่พบได้ทั่วไป
การตีตรา
ความเชื่อและทัศนคติที่เป็นด้านลบ และมักจะไม่ยุติธรรมที่สังคมหรือกลุ่มคนมีต่อบางเรื่อง
โรคซิฟิลิส
โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์จากเชื้อแบคทีเรียโดยปกติจะปรากฏให้เห็นเป็นแผลเปื่อยหรือและแผลพุพองรอบ ๆ อวัยวะเพศหรือทวารหนัก ส่วนมากโรคนี้จะแพร่เชื้อทางการสัมผัสทางเพศ เช่น การมีเพศสัมพันธ์ทางปาก ทางทวารหนัก หรือการจูบ โรคนี้รักษาโดยการใช้ยาปฏิชีวนะ
การรักษาเสมือนการป้องกัน (TasP)
การรักษาเสมือนการป้องกัน คือการใช้การรักษา HIV เช่น แนวคิดของปริมาณเชื้อไวรัสในระดับที่ตรวจหาไม่เจอ (ดูคำว่า ระดับ UVL) มาเป็นวิธีหนึ่งของป้องกันการแพร่เชื้อ HIV
เซลล์ทีเฮลเปอร์
เซลล์ทีเฮลเปอร์ หรือที่รู้จักกันในชื่อ เซลล์ซีดีโฟร์ (CD4) เป็นเซลล์เม็ดเลือดขาวในร่างกายที่ช่วยป้องกันการติดเชื้อ สำหรับการติดเชื้อ HIV แล้ว เซลล์เหล่านี้ถูกโจมตีและถูกทำลายโดยเชื้อไวรัส ซึ่งทำให้ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลงในเวลาต่อมา
คนข้ามเพศ การข้ามเพศ และความหลากหลายทางเพศ
คำที่มีความหมายกว้างสามคำ ที่อธิบายถึงคนที่มีอัตลักษณ์ทางเพศไม่ตรงกับเพศที่พวกเขามีตั้งแต่เกิด คนข้ามเพศอาจเป็นผู้ชายหรือผู้หญิง หรือระบุว่าเป็น นอน-ไบนารี่ เป็นเพศที่แตกต่าง หรือไม่มีเพศเลย
การแพร่เชื้อ
พฤติกรรมหรือกระบวนการที่บางอย่างถูกส่งผ่าน สำหรับเชื้อ HIV นั้น การแพร่เชื้อ หมายถึง วิธีการที่เชื้อ HIV ถูกถ่ายทอดจากบุคคลหนึ่งไปสู่อีกบุคคลหนึ่ง
ยาทรูวาดา
ประกอบด้วยตัวยาสองชนิด โดยทั่วไปใช้สำหรับเป็นยาต้านไวรัส HIV ก่อนการสัมผัสเชื้อ (โปรดดูคำว่า ยา PrEP) และการรักษาเชื้อ HIV (โปรดดูคำว่า ART)
ระดับ UVL
คือ ปริมาณเชื้อไวรัสในระดับที่ตรวจหาไม่เจอ เมื่อใครบางคนที่ติดเชื้อ HIV เข้ารับการรักษาจนสามารถลดปริมาณเชื้อไวรัสให้ต่ำลงถึงระดับที่ 'ตรวจหาไม่เจอ' ซึ่งปริมาณเชื้อไวรัสในระดับนี้ จะส่งผลดีต่อสุขภาพของบุคคลที่รับการรักษาและช่วยป้องกันการแพร่เชื้ออีกด้วย
ปริมาณเชื้อไวรัส (ไวรัสโหลด)
คำที่ใช้อธิบายปริมาณเชื้อ HIV ในเลือดของใครคนหนึ่ง ยิ่งมีปริมาณไวรัสโหลดสูงเท่าไร ยิ่งมีเชื้อ HIV มากเท่านั้น
การลดเชื้อไวรัส
เมื่อการรักษาเชื้อ HIV ลดปริมาณเชื้อไวรัสของบุคคลเหลือในระดับที่ตรวจหาไม่เจอ โปรดดูคำว่า ระดับ UVL
วันเอดส์โลก (WAD)
วันเอดส์โลก (วันที่ 1 ธันวาคม)
ระยะแฝง
ช่วงเวลาระหว่างการสัมผัสกับการติดเชื้อ HIV ที่อาจเกิดขึ้นได้ กับเวลาที่สามารถตรวจหาเชื้อ HIV ได้โดยการตรวจเชื้อ HIV